Infrastructures of Memory

Projekt: Magdalena Saryusz-Wolska

Badania Magdaleny Saryusz-Wolskiej skupiają się na obecności mediów audiowizualnych na wystawach opowiadających historię II wojny światowej i Holokaustu, w szczególności na tym jak technologie audiowizualne wpływają na kształt wystaw i doświadczenie odbiorcze. Czy prezentowane materiały audiowizualne są wytwarzane przez wystawiające je muzea/galerie/miejsca pamięci, czy przez podmioty zewnętrzne? Co różni prezentacje medialne złożone z materiałów gotowych (np. montaż obrazów archiwalnych) od tych nowo powstałych? W jaki sposób różne formaty i gatunki filmowe oddziałują na odbiór wystawy? Jak prezentacje medialne współgrają z innymi obiektami na ekspozycji? Czy realizacje te i ich eksploatację można uznać za ekologicznie zrównoważone? Te i inne pytania znajdą odpowiedzi w analizach wystaw, rozmowach z kuratorami i organizatorami, oraz badaniach archiwalnych. Przedmiotem analiz będą między innymi eskpozycje stałe w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i POLIN Muzeum Historii Żydów Polskich.

Projekt: Tomasz Załuski

Badania Tomasza Załuskiego skupiają się na współczesnych wystawach sztuki dotyczących relacji polsko-niemieckich w kontekście II wojny światowej, Zagłady oraz przymusowych wysiedleń powojennych. Wśród rozpatrywanych przykładów znajdują się ekspozycje organizowane w galeriach i muzeach sztuki, a także w muzeach historycznych oraz etnograficznych. Narzędzia metodologii historii wystaw, studiów muzeologicznych i studiów nad infrastrukturą, połączone z perspektywą transnarodową oraz teorią sprawczości podmiotów nie-ludzkich pozwalają na analizę uwarunkowań i czynników (instytucjonalno-organizacyjnych, finansowych, technicznych, materialnych) współkształtujących narracje pamięciowe wystaw. Jak rolę odgrywają tego rodzaju czynniki w procesie produkcji wystaw? Jaką sprawczość posiadają w odniesieniu do ich narracji? Jak refleksyjne, krytyczne i inwencyjne infrastruktury wytwarzane przez transnarodowe pole współczesnych instytucji i praktyk sztuki współczesnej funkcjonują, gdy zostają przeniesione do muzeów historycznych? Jakie implikacje dla wytwarzania i doświadczenia pamięci zbiorowej ma przenikanie się praktyk charakterystycznych dla obu tych pól?

Projekt: Zofia Hartman

Projekt Zofii Hartman dotyczy powojennej historii miejsca pamięci w Sobiborze. Niemiecki obóz zagłady w Sobiborze powstał na przełomie kwietnia i maja 1942 r., jako drugi, po Bełżcu, ośrodek eksterminacji Żydów w ramach „Aktion Reinhardt”, wybudowany w odludnionym, zalesionym terenie. Decyzja o jego budowie zapadła prawdopodobnie pod koniec października 1941 r., w związku z planowaną zagładą Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz deportacją tysięcy Żydów na teren obszaru lubelskiego. Liczbę ofiar eksterminacji w Sobiborze szacuje się na ok. 180 000. Literatura na temat ludobójstwa w Sobiborze dokonanego przez nazistowskie Niemcy w czasie II Wojny Światowej obszernie opisuje i wyjaśnia wydarzenia z perspektywy historycznej, politycznej i antropologicznej. Na miejscu dawnego obozu zagłady funkcjonuje obecnie muzeum, odnowione i otwarte ponownie po wielu latach przerwy dzięki staraniom przedstawicieli kilku krajów (Polska, Słowacja, Holandia, Izrael, Niemcy). Co działo się jednak od 1943 roku, kiedy po powstaniu więźniów obozu naziści postanowili o jego zamknięciu, aż do czasów współczesnych? Badania na temat powojennej historii Sobiboru dotyczą historii nieoczywistej. Jaką rolę w upamiętnieniu odgrywała polityka i zmieniające się rządy, jak wyglądała kwestia finansowania podejmowanych działań w tym celu, kto i dlaczego starał się o powstanie muzeum w sobiborskim miejscu pamięci, a wreszcie – jaki wpływ miała (i nadal ma) historia środowiskowa. Projekt zakłada badania zarówno archiwalne oraz terenowe, jak i przeprowadzenie wywiadów z miejscową ludnością, osobami które miały swój udział w wydarzeniach powiązanych z powojennym istnieniem byłego obozu zagłady w Sobiborze.

Projekt: Izabela Paszko

Projekt Izabeli Paszko koncentruje się na czynnikach pozaludzkich, które wpływają na procesy tworzenia i prowadzenia wystaw historycznych związanych z II wojną światową i Holokaustem. Szczególnie interesuje ją, w jaki sposób świadomość klimatyczna, zrównoważony rozwój i wyzwania technologiczne znajdują odzwierciedlenie w procesie tworzenia wystaw oraz jakie rozwiązania są wdrażane w celu stworzenia angażującej i informatywnej wystawy, która przemawia do międzynarodowej publiczności oraz pozostaje zgodna z polityką zrównowazonego rozwoju I ekologią. W zakresie zainteresowań Izabeli pozostają również czynniki związane z zewnętrznymi, ugruntowanymi własciwościami, takimi jak infrastruktura turystyczna, prawo budowlane, prawo pamięci i regulacje administracyjno-finansowe. Podczas trwania projektu Izabela przeprowadzi badania terenowe, wywiady z osobami zaangażowanymi w konceptualizację i tworzenie wystaw. Badania zostaną przeprowadzone w wybranych muzeach i instytucjach w Niemczech.

Projekt: Agnieszka Rejniak-Majewska

Badania prowadzone przez Agnieszkę Rejniak-Majewską dotyczą działań artystycznych i eksperymentalnych praktyk kuratorskich, związanych z pamięcią II wojny światowej i Zagłady. Ostatnie dekady to czas, w którym nie tylko dowartościowano rolę wystaw muzealnych jako przestrzeni bezpośredniego, osobistego doświadczenia istotnego dla kształtowania i negocjowania pamięci kulturowej, ale także rozwinięte zostały nowe formaty ekspozycyjne, możliwe m.in. dzięki instytucjonalnemu wsparciu dla przedsięwzięć  inter- i transdyscyplinarnych, opartych na współpracy artystów, kuratorów i naukowców z różnych dziedzin. Na ile tego rodzaju transdyscyplinarne przedsięwzięcia wystawiennicze mogą służyć tworzeniu pamięci polifonicznej i pogłębionej międzykulturowej wymianie? Jakie czynniki infrastrukturalne (finansowe, architektoniczne, techniczne, konserwatorskie) warunkują ich powstawanie – umożliwiają je i jednocześnie ograniczają, definiując ich kształt? Jak dzieła artystyczne i działania wyrastające z postawangardowej tradycji włączane są w wystawy historyczne dotyczące trudnej przeszłości? Zagadnienia te zostaną rozwinięte w oparciu o analizę wybranych wystaw – procesów ich tworzenia i recepcji.

Projekt: Seda Shekoyan

Projekt badawczy Sedy Shekoyan, zatytułowany „Circulation of Art Curatorial Practices in Polish and German Exhibitions on World War II and the Holocaust” („Obieg praktyk kuratorskich w polskim i niemieckim wystawiennictwie związanym z pamięcią II wojny światowej i Zagłady”), skupia się kwestiach wymiany wystawienniczej i współpracy między Polską a Niemcami. Przedmiotem analizy będą wybrane ekspozycje zorganizowane w obu krajach w okresie ostatnich dwóch dekad – zagadnienia ich produkcji, prezentacji i recepcji. W centrum uwagi znajdują się praktyki kuratorskie rozumiane jako czynniki infrastrukturalne uczestniczące w tworzeniu narracji pamięci kulturowej, oraz pytanie: w jaki sposób cyrkulacja wiedzy kuratorskiej i praktyk kuratorskich w Polsce i w Niemczech wpływa na kształtowanie pamięci kulturowej związanej z II wojną światową i Zagładą? Pojęcie cyrkulacji dotyczy tu nie tylko transnarodowego i globalnego obiegu koncepcji kuratorskich i strategii, praktyk i formatów wystawienniczych, czy źródeł finansowania, ale także procesów związanych z tworzeniem, upowszechnianiem informacji i odbiorem.

Projekt: Juliane Tomann

Projekt Juliane Tomann dotyczy immersyjnych technologii cyfrowych na wystawach historycznych. Znajdują one podobne zastosowanie w różnych muzeach niezależnie od kontekstu kulturowego. W dłuższej perspektywie będą miały one niewątpliwie wpływ na społeczne postrzeganie przeszłości. Jaką rolę odgrywają wymiar fizyczny i emocjonalny w doświadczeniu VR/MR? Skoro głównym celem tych technologii jest tworzenie wrażenia bezpośredniego uczestnictwa w minionych wydarzeniach, czy pozwalają one na budowanie krytycznego stosunku do historii? Przedmiotem analizy będzie również wpływ standardów gatunkowych (struktury narracyjne, na których bazują aplikacje VR) oraz oddziaływanie warunków odbioru (tj. miejsce prezentacji, otoczenie).